Załącznik do uchwały Nr XIX/98/04

Rady Gminy Jaświły

z dnia 31 grudnia 2004 r.

PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO

GMINY JAŚWIŁY

Spis treści:

Wstęp……………………………………………………………………………………. 3

I. Obszar i czas realizacji Programu Rozwoju Lokalnego …………………….. 3

II. Sytuacja społeczno – gospodarcza gminy Jaświły ………………………….. 4

Położenie, powierzchnia, ludność ……………………………………………4

Środowisko przyrodnicze……………………………………………………..5

Komunikacja drogowa …………………………...………………………...…7

Telekomunikacja …………………………………………………………..…8

Zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków ……………...8

Gospodarka odpadami stałymi ………………………………………………10

Turystyka …………………………………………………………………....10

Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków………………………….10

Gospodarka gminy Jaświły ……………………………………………….…11

Rolnictwo…………………………………………………………………….11

Infrastruktura społeczna ……………………………………………………..12

Edukacja ……………………………………………………………………..13

Kultura i dziedzictwo kulturowe …………………………………………….13

III. Priorytety Programu Rozwoju Lokalnego gminy Jaświły …………………..15

Priorytet I. Zwiększenie konkurencyjności gospodarczej Gminy na szczeblu regionalnym, krajowym i Europejskim ……………………………………...15

Priorytet II. Rozwój infrastruktury …………. ………………………………16

Priorytet III. Rozwój infrastruktury społecznej ……………………………..16

Priorytet IV. Rozwój zasobów ludzkich …………………………………….17

IV. Realizacja zadań i projektów (szczegółowy plan finansowania) ……………18

V. Oczekiwane wskaźniki realizacji Programu Rozwoju Lokalnego …………..19

Wstęp

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej instrumentami zarządzania rozwojem stają się Fundusze Strukturalne. Środki pozyskane przy pomocy tego instrumentu wpływają bezpośrednio na życie społeczne i gospodarcze jednostek terytorialnych i całego kraju.

Wykorzystanie funduszy strukturalnych wymaga odpowiedniego przygotowania i nakłada na jednostki samorządu lokalnego obowiązek programowania rozwoju, przygotowania projektów oraz zarządzania ich realizacją.

Wymóg przygotowania Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Jaświły wynika z zapisów rządowego dokumentu „Uzupełnienie do Zintegrowanego Programu operacyjnego Rozwoju Lokalnego (ZPORR)”. Posiadanie lokalnego programu rozwoju jest niezbędne z uwagi na procedurę składania wniosków aplikacyjnych do Urzędu Marszałkowskiego w sprawie uzyskania dofinansowania z funduszy europejskich.

Celem głównym Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Jaświły na lata 2004-2006 i na następny okres programowania Unii Europejskiej na lata 2007-2013 jest poprawa poziomu życia mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój. Konkretyzacją celu głównego są przyjęte priorytety i zadania prowadzące do realizacji. Niniejszy dokument zawiera informacje o planowanych projektach i zadaniach inwestycyjnych na lata 2004-2006 wraz ze wskazaniem źródeł ich finansowania.

Program Rozwoju Lokalnego Gminy Jaświły został opracowany zgodnie z założeniami następujących dokumentów:

- Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006,

- Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR),

- Program Wojewódzki na lata 2004-2006

W Programie Rozwoju Lokalnego została przeprowadzona analiza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Jaświły, następnie zostały przedstawione priorytety rozwoju oraz zadania, które realizuje Gmina.

Dokument ten będzie modyfikowany i wzbogacany w przyszłości w miarę zaistniałych potrzeb poprzez aneksy zatwierdzone przez Radę Gminy Jaświły.

I. Obszar i czas realizacji Programu Rozwoju Lokalnego.

Obszar realizacji Programu Rozwoju Lokalnego obejmuje swym zasięgiem teren Gminy Jaświły.

Czas realizacji Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Jaświły obejmuje lata 2004-2006 oraz kolejny okres na lata 2007-2013.

Program Rozwoju Lokalnego przedstawia sytuację społeczno-gospodarczą Gminy. Formułuje on określone priorytety, cele i zadania zmierzające do rozwiązywania określonych problemów. Szacuje wartość zadań i źródła ich finansowania oraz wskazuje czas realizacji.

II. Sytuacja społeczno – gospodarcza gminy Jaświły.

1. Położenie, powierzchnia, ludność.

Gmina Jaświły położona jest w powiecie monieckim, w województwie podlaskim, w odległości ok. 50 km na północ od Białegostoku i graniczy z następującymi gminami: Mońki, Goniądz, Sztabin, Suchowola, Korycin i Jasionówka.

Północną część gminy zajmuje dolina rzeki Biebrzy wraz z jej rozległymi obszarami bagiennymi, ciągnącymi się aż pod Woznawieś położoną na terenie gminy Rajgród. Obecnie na tych terenach mocą rozporządzenia Rady Ministrów z 9 września 1993 roku istnieje Biebrzański Park Narodowy, którego nadrzędnym celem jest ochrona największego i najbardziej naturalnego kompleksu torfowisk w środkowej Europie.

Wschodnią granicę gminy stanowi rzeka Brzozówka, która jest jednym z większych dopływów Biebrzy.

Przez południowo wschodnią część gminy przepływa rzeka Nereśl, która toczy swe wody poprzez jezioro Zygmunta Augusta - do rzeki Narew i wpada do niej w okolicach Tykocina.

Gmina Jaświły położona jest pomiędzy następującymi drogami:

Suwałki - Augustów - Białystok i drogą Białystok - Mońki - Grajewo - Ełk - Gołdap - do Obwodu Kaliningradzkiego należącego do Rosji.

Mężenin - Osowiec - Dolistowo Stare - Suchowola - Dąbrowa Białostocka - do Grodna znajdującego się na Białorusi i drogą Knyszyn - Korycin.

Powierzchnia gminy w granicach administracyjnych wynosi 175,4 km², co stanowi 0,87% powierzchni województwa podlaskiego i 12,7% obszaru powiatu monieckiego.

Gmina podzielona jest na 24 sołectwa (22 miejscowości) i liczy 5904 mieszkańców.

Ludność gminy stanowi 0,48% ludności województwa podlaskiego i 13,4% ludności powiatu monieckiego. Gęstość zaludnienia na obszarze gminy wynosi 33,6 osoby na 1 km².

Środowisko przyrodnicze Gminy nie jest zdegradowane. Gmina jest bogata w wody, na które składa się rzeka Biebrza z jej dopływami.

Najcenniejszym obszarem przyrodniczym jest obszar doliny Biebrzy położony w otulinie Biebrzańskiego Parku Narodowego.

Liczba ludności gminy wskazuje od szeregu lat tendencję spadkową.

Przyrost naturalny w gminie w ostatnich latach jest dodatni, zatem o spadku zaludnienia decyduje ujemne saldo migracji.

Niepokojącym zjawiskiem w zakresie demografii jest starzenie się ludności. W latach 1989 - 1998 udział ludności poprodukcyjnej w gminie wzrósł z 21,2 % w 1988r. do 22,1 % w roku 1998, przy wzroście udziału dzieci i młodzieży do 17 lat z 27,2 % w roku 1988 do 27,4 % w 1998 r.

Głównym źródłem utrzymania jest praca w rolnictwie, z którego utrzymuje się 85,3 % ogółu ludności.

Ludność Gminy w 2003 r. (stan w dniu 31 grudnia 2003 r.)

2. Środowisko przyrodnicze.

W strukturze obszaru gminy Jaświły istotną rolę odgrywają jej przyrodnicze struktury funkcjonalno - przestrzenne tworzące tzw. system ekologiczny Gminy.

Do głównych obszarów (struktur) systemu ekologicznego Gminy należą:

1) doliny rzek, a w tym:

a) dolina rzeki Biebrzy jako element wielkoprzestrzenny tworzący układ powiązań przyrodniczych o znaczeniu ponadregionalnym (K.E.S.O.CH) i funkcjach:

ekologicznej, bioklimatycznej, dydaktyczno - naukowej, krajobrazowej, turystycznej i gospodarczej.

b) dolina rzeki Brzozówka - wielkoprzestrzenny element systemu przyrodniczego o znaczeniu regionalnym i funkcjach: ekologicznej, krajobrazowej i gospodarczej.

c) dolina rzeki Biebły i innych mniejszych cieków wodnych jako elementy drobnoprzestrzenne systemu przyrodniczego Gminy o znaczeniu lokalnym i funkcjach: ekologicznych, krajobrazowych i gospodarczych.

2) Wszystkie kompleksy leśne jako istotne elementy systemu przyrodniczego Gminy o znaczeniu lokalnym i funkcjach ekologicznych, gospodarczych i krajobrazowych. W większości lasy te w powiązaniu z ciągami ekologicznymi ekosystemu dolin rzecznych zachowują układ ciągłości przestrzennej systemu.

3) Elementami wspomagającymi i współdziałającymi w zakresie funkcjonowania systemu ekologicznego Gminy są tereny otwarte o charakterze rolno - osadniczym, głównie tereny upraw polowych i zieleni towarzyszącej osadnictwu ze szczególną funkcją wsi Jaświły.

4) Podstawowym warunkiem rozwoju gospodarczego i zagospodarowania przestrzennego Gminy jest zachowanie walorów w/w struktur środowiska przyrodniczego z jednoczesnym zapewnieniem możliwości jego właściwego funkcjonowania.

W związku z powyższym obszary systemu ekologicznego (strefy ekologicznej) Gminy podlegać powinny ochronie przed degradacją, głównie sanitarną.

5) Wszystkie pozostałe obszary tj. poza systemem przyrodniczym (terenami otwartymi) posiadają warunki abiotyczne do rozwoju różnych form osadnictwa i zabudowy. Przy czym należy podkreślić, że są to zarazem obszary o podstawowych wartościach rolniczej przestrzeni produkcyjnej stwarzających odpowiednie warunki do rozwoju określonych form gospodarki żywnościowej.

Najcenniejszym obiektem przyrodniczym powiatu jest unikatowy na skalę europejską Biebrzański Park Krajobrazowy. Stanowi on jedyny w tej części kontynentu naturalny obszar bagienny. To, że udało się go zachować w niezmienionym stanie zawdzięczamy wieloletnim staraniom przyrodników i ekologów, które doprowadziły do zaniechania niszczących działań melioracyjnych. Ukoronowaniem było utworzenie w tym miejscu początku parku krajobrazowego, a następnie w 1993 roku – największego w Polsce parku narodowego.

Tak duży i unikatowy naturalny kompleks torfowisk położony nad malowniczo meandrującą rzeką posiada nadzwyczajne walory krajobrazowe, inspirujące nie tylko artystów, fotografików, malarzy ale również spragnionych wrażeń turystów. Stanowi on ostoje wielu rzadkich gatunków fauny i flory. Od wieków zamieszkują tu: bobry, łosie, wydry, borsuki, lisy, jenoty, wilki, łasice, gronostaje. Bagna Biebrzańskie to przede wszystkim jednak królestwo ptaków. Żyje tu ich ponad 200 gatunków. Najrzadsze to orzeł bielik, orlik grubodzioby, bocian czarny, wodniczka oraz stanowiący symbol Biebrzańskiego Parku Narodowego – batalion. W korycie meandrującej Biebrzy, jej dopływach oraz starorzeczach żyje także kilkadziesiąt gatunków ryb i innych zwierząt wodnych.

O walorach tych terenów decyduje również bogactwo flory. To właśnie nad Biebrzą można wciąż spotkać rzadkie i ginące gatunki roślin, np. brzozę niską, wierzbę lapońską, wierzbę borówkolistną, skalnicę torfowiskową czy gnidosza królewskiego.

Klimat gminy Jaświły jest taki, jak całego województwa podlaskiego. Charakteryzuje się on kontynentalizmem, tj. długą zimą, najkrótszym w Polsce okresem wegetacyjnym i najniższą średnią temperaturą roczną – ok. 7,5 °C. Sumy opadów rocznych również nie odbiegają od średnich wartości dla województwa i wahają się od 500 mm do 600 mm.

Identyfikacja problemów:

- brak pełnego systemu gospodarki wodno-ściekowej,

- niska świadomość ekologiczna społeczeństwa

- kolizje ciągów infrastrukturalnych z obszarami cennymi przyrodniczo

3. Infrastruktura techniczna.

Komunikacja drogowa

W gminie Jaświły sieć dróg stanowią:

Droga wojewódzka Nr 670 Osowiec – Dąbrowa Białostocka –Nowy Dwór – granica państwa

Drogi powiatowe:

03211 (Jasionowo) - granica województwa - Stare Dolistowo - droga 670

03212 Karpowicze - Jatwieź Duża - Mikicin - Jedeszki

03213 Stare Dolistowo - Zabiele - Dzięciołowo - droga 03212

03214 Mikicin - Brzozowo - Skindzierz

03215 (Dolistówka) - granica województwa - Radzie - Moniuszki

03216 Radzie - Szaciły - Maciesze

03217 (Białosuknie) - granica gminy - Gurbicze - Jedeszki

03218 (Białosuknie) - granica gminy - droga 03219

03220 Rutkowskie Duże - Starowola - Jasionóweczka

03221 Starowola - Koziniec - Słomianka - Jasionówka

03222 Brzozowa - Bobrówka - Romejki

03223 Bobrówka - Kamionka - droga 671

03226 Jaświły - Brzozowa

03227 droga przez wieś Szpakowo

03351 Knyszyn - Kalinówka Kościelna - Starowola - Jaświły - droga 670

03359 Mońki - Potoczyzna - Krzeczkowo - Rutkowskie Duże – Jaświły

Drogi gminne:

1. 0331001 droga wojewódzka nr 670 - Zabiele

2. 0331002 droga wojewódzka nr 670 - Stare Dolistowo

3. 0331003 droga wojewódzka nr 670 - Nowe Dolistowo

4. 0331004 droga wojewódzka nr 670 - Radzie

5. 0331005 droga powiatowa nr 351 - droga powiatowa nr 215

6. 0331006 droga powiatowa nr 359 - Szpakowo - granica gminy (Łupichy)

7. 0331007 droga powiatowa nr 359 - granica gminy (Białosuknie)

8. 0331008 droga powiatowa nr 217 - Stożnowo

9. 0331009 Mociesze - Rutkowskie Duże

10.0331010 Szpakowo - droga powiatowa nr 220

11.0331011 Szpakowo - droga powiatowa nr 220

12.0331012 droga powiatowa nr 359 - droga powiatowa nr 351

13.0331013 Romejki - granica gminy (Kamionka)

15.0331015 Brzozowa - „Syberia"

16.0331016 droga powiatowa nr 222 - granica gminy (Kumiała)

17.0331017 droga powiatowa nr 214 - droga powiatowa nr 226

18.0331018 droga powiatowa nr 226 - Bobrówka

19.0331019 droga powiatowa nr 226 - Romejki

20.0331020 Jaświły - Mikicin

21.0331021 droga powiatowa nr 212 -droga powiatowa nr 351

22.0331022 Jaświły - Jaświłki - Jadeszki

23.0331023 Moniuszki - Dzięciołowo

24.0331024 droga wojewódzka nr 670 - Dzięciołowo

Telekomunikacja

W ostatnich latach gmina Jaświły charakteryzowała się szybkim rozwojem telekomunikacji, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym. Obecnie mieszkańcy uzyskali dostęp do automatycznych połączeń międzymiastowych i międzynarodowych, z jednoczesną poprawą ich jakości poprzez wprowadzenie światłowodów i central cyfrowych.

Zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków

Zaopatrzenie w wodę wsi odbywa się z trzech ujęć i stacji wodociągowych, stanowiących własność Gminy Jaświły, a eksploatowanych przez Wojewódzki Zakład Konserwacji Urządzeń Melioracyjnych z siedzibą w Zaściankach, ul. Usługowa 6, znajdujących się w miejscowościach:

- Jaświły – zaopatruje w wodę miejscowości: Bagno, Bobrówka, Gurbicze, Jadeszki, Jaświły, Jaświłki, Mociesze, Moniuszki, Radzie, Romejki, Rutkowskie Duże, Rutkowskie Małe, Szpakowo i Starowola;

- Mikicin – zaopatruje w wodę miejscowości: Brzozowa I, Brzozowa II, Dzięciołowo, Mikicin I, Mikicin II i Dolistowo Stare II;

- Dolistowo – zaopatruje w wodę miejscowości: Dolistowo Nowe, Dolistowo Stare I, Zabiele.

W miejscowości Szaciły mieszkańcy zaopatrują się w wodę z ujęć lokalnych przede wszystkim ze studni kopanych.

Łączna długość sieci wodociągowych wynosiła w 2003 r. 106,5 km

Charakterystyka ujęć wody i stacji wodociągowych:

- Wodociąg wiejski Jaświły

Źródłem poboru wody jest ujęcie wody podziemne z otworów czwartorzędowych składające się z dwóch studni wierconych: SW –2 o głębokości 48 m i SW – 3 o głębokości 46 m i zatwierdzonych w kat. „B” o zasobach eksploatacyjnych ujęcia Q="51,6" m³/h przy depresji s="18,0" m. Obie studnie zlokalizowane są w obrębie działki stacji wodociągowej w Jaświłach. Urządzeniami do poboru i pomiaru wody są:

- pompa głębinowa typu G 60IX (SW-2),

- pompa głębinowa typu G 60VIII (SW-3),

- 2 hydrofory o pojemności 2500I każdy,

- sprężarka typu 3 JW. – 60.

Stacja wodociągowa pracuje w układzie jednostopniowego pompowania.

-Wodociąg wiejski Dolistowo

Źródłem poboru jest ujęcie wody podziemnej z utworów czwartorzędowych składające się z dwóch studni wierconych: SW-1 o głębokości 51 m i wydajności eksploatacyjnej Q="22" m³/h przy depresji s="27,5" m i SW-2 o głębokości 45 m i Q="45" m³/h przy s="28,0" m.

Zatwierdzone zasoby w kat. „B" ujęcia dwutorowego wynoszą Q="45" m³/h przy s="28,0" m.

Studnia SW-2 zlokalizowana jest na terenie stacji wodociągowej, a SW-1 na odrębnej działce. Urządzeniami do poboru, uzdatniania i pomiaru wody są:

- pompa głębinowa G.B.O. 09(SW-1),

- pompa głębinowa UBA-2a-H-VI (SW-2),

- 2 hydrofory o pój. 3500 l każdy,

- 4 odżelaziacze 0 1200 mm,

- sprężarka typu 3JW-60,

Stacja wodociągowa pracuje w układzie jednostopniowego pompowania.

- Wodociąg miejski Mikicin

Ujęcie wód podziemnych z utworów czwatrorzędowych składa się z dwóch studni wierconych: SW-1 o głębokości 60 m i SW-2 o głębokości 57 m i zatwierdzonych zasobach ujęcia w kat. „B" - Q="109" m³/h przy depresji s="8,6" -8,7 m. Urządzeniami do poboru, uzdatniania i pomiaru wody są:

- pompa głębinowa typu GBA. 2.12 szt. 2,

- hydrofor o pojemności 2000 l,

- 2 odżelaziacze 0 1800 mm,

- sprężarka typu 3JW.-60,

- chlorator C-52,

- wodomierz śrubowy MZ-80,

- wodomierz sprzężony 80/30 mm.

Stacja wodociągowa pracuje w układzie jednostopniowego pompowania.

Na terenie Gminy scentralizowany system kanalizacji sanitarnej od 1998 roku posiada miejscowość gminna Jaświły z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni komunalnej oraz wsie Dolistowo Nowe i Dolistowo Stare z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni przy Zakładzie Mleczarskim w Dolistowie Nowym. Długość kanałów sanitarnych w Jaświłach wynosi 3,2 km i podłączono do nich 85 budynków mieszkalnych o 110 mieszkaniach ok. 65,0% ogółu mieszkań wsi. W Dolistowie Nowym i Dolistowie Starym wykonano 5,0 km kanałów sanitarnych grawitacyjnych, 5 przepompowni ścieków typu METALCHEM i 1,9 km kanału tłocznego. Do kanalizacji podłączono 125 budynków mieszkalnych o 140 mieszkaniach tj. 58,3% ogółu mieszkań w tych wsiach.

W skali Gminy kanalizację sanitarną posiadają 3 wsie 12,5% ogółu miejscowości i podłączonych do niej jest 210 budynków mieszkalnych o 250 mieszkaniach - 14,6% ogółu mieszkań w Gminie.

W pozostałych miejscowościach ścieki odprowadzane są do urządzeń lokalnych (zbiorniki szczelne, suche ustępy) i wywożone do punktu zlewnego przy komunalnej oczyszczalni ścieków w Jaświłach.

Gospodarka ściekowa na terenie miejscowości gminnej Jaświły uległa znacznej poprawie po oddaniu do eksploatacji oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej, z której korzysta około 65,0% mieszkańców tej miejscowości,. Wybudowanie kanalizacji sanitarnej w Dolistowie Starym i Dolistowie Nowym, z włączeniem ścieków do oczyszczalni zakładowej, rozwiązuje problem gospodarki ściekowej w tych wsiach, co jest bardzo ważne, gdyż znajdują się one w obszarze otuliny Biebrzańskiego Parku Narodowego. Stanowi to atut rozwoju tych miejscowości. Na pozostałym terenie Gminy ścieki gromadzone w zbiornikach, które często nie są szczelne, mogą powodować negatywny wpływ na środowisko w postaci skażenia gleby, wody .zwłaszcza gruntowej, powietrza.

Zważywszy, że w Gminie zwodociągowanych jest 91,7% miejscowości, a skanalizowano 12,5%, problem oprowadzenia i oczyszczenia ścieków w miejscowościach nieskanalizowanych jest sprawą ważną i pilną, gdyż obniża to standard życia mieszkańców i stanowi barierę rozwoju tych wsi.

Gospodarka odpadami stałymi

Gminne wysypisko odpadów stałych, eksploatowane od 1987 roku, położone jest na gruntach wsi Jaświły i znajduje się częściowo w strefie ochrony pośredniej ujęcia wody stacji wodociągowej Jaświły.

Wysypisko zajmuje powierzchnię 0,4 ha i jest ogrodzone. Posiada komorę składowania bez uszczelniania dna i mogilnik. Wypełnienie wysypiska wynosi około 60% jego całkowitej pojemności.

Strefa uciążliwości sanitarnej wokół wysypiska ustalona w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy Jaświły wynosi 500 m. W obszarze strefy występuje ograniczenie upraw warzyw, plantacji truskawek jak i pozyskiwania runa leśnego, które byłoby spożywane w stanie surowym. Nie można lokalizować budynków mieszkalnych i urządzeń rekreacyjnych.

Eksploatacją wysypiska zajmuje się Urząd Gminy w Jaświłach. Brak jest stałego dozoru. Odpady są wywożone na wysypisko przez mieszkańców we własnym zakresie. Nagromadzone odpady są rozplantowywane i przysypywane ziemią w miarę potrzeb.

Na gruntach wsi Dolistowo Stare w palnie miejscowego zagospodarowania przestrzennego gminy Jaświły przeznaczony został teren po wyrobisku na wysypisko śmieci i mieszkańcy wywożą tam odpady stałe.

Identyfikacja problemów:

- braki w zakresie sieci wodno-kanalizacyjnej,

- brak nowoczesnych wysypisk,

- zły stan większości dróg gminnych,

- duża zawodność funkcjonowania systemu elektroenergetycznego na części obszarów wiejskich,

- nierozwiązany problem utylizacji i składowania odpadów niebezpiecznych.

Turystyka

Gmina Jaświły stanowi obszar o wyjątkowych walorach ekologicznych i krajobrazowych. Północną część gminy obejmuje Biebrzański Park Narodowy. Na walory środowiska składają się unikalne tereny bagienne, kompleksy leśne i czyste powietrze co stwarza szansę dla rozwoju turystyki kwalifikowanej, krajoznawczej a także agroturystyki.

Na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego wyznaczono szlak wodny rzeką Biebrzą (130 km) oraz oznakowano 13 lądowych szlaków turystycznych (łączna długość ok. 400 km). Na kilku z nich wybudowano wieże i pomosty widokowe oraz położono kładki ułatwiające przejście po grząskim terenie.

Pole biwakowe w Dolistowie Starym posiada wiaty turystyczne. Istnieje możliwość skorzystania z wypożyczalni sprzętu wodnego. Z myślą o turystach właściciele gospodarstw agroturystycznych przygotowali w miejscowościach Dolistowo i Zabiele pokoje gościnne.

Największą grupę turystów stanowią obserwatorzy i miłośnicy ptaków z różnych krajów oraz uczniowie szkół podstawowych i średnich.

Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków.

Z terenu gminy Jaświły do rejestru zabytków wpisano następujące obiekty:

a) we wsi Brzozowa - kościół par. pw. św. Jana Chrzciciela, mur - kam, 1859 -1869, dec. nr KL.WKZ - 5340/11 z 26 kwietnia 1999 r., nr rej. 700,

b) we wsi Mikicin:

- dwór, mur. 1847 r., dec. nr Kult.V-2b- 109-7-58 z dn. 12 stycznia 1958r., nr rej. 103,

- pozostałości parku, XVII w, dec. nr KL.WKZ-5340/13/84 z dn. 18 grudnia 1986r, nr rej. 574,

c) we wsi Stare Dolistowo - kościół par. pw. św. Wawrzyńca, mur. 1789 - 1791 r., dec. nr Kl. 111-1/206/66 z dn. 20 października 1966 r., nr rej. 201.

Identyfikacja problemów:

- niski standard bazy turystycznej,

- sezonowy charakter oferty turystycznej,

- niedostateczna promocja walorów turystycznych Gminy.

Gospodarka Gminy Jaświły

Ważnym elementem rozwoju Gminy jest działalność gospodarcza. Pociąga ona za sobą rozbudowę infrastruktury i zmniejszenie bezrobocia.

W Gminie Jaświły rozwinęły się głównie: handel spożywczy i przemysłowy oraz usługi w zakresie napraw i budownictwa, a także przetwórstwo.

Na terenie Gminy dominuje sektor prywatny, w którym decydującą większość stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Istotnym faktem jest brak przedsiębiorstw państwowych i stosunkowo mały udział spółek handlowych.

Sektor produkcyjny jest więc oparty na działalności prywatnej małych przedsiębiorstw.

Identyfikacja problemów:

- mała konkurencyjność gospodarki Gminy oraz niski poziom innowacyjności w przedsiębiorstwach,

- brak terenów uzbrojonych pod działalność gospodarczą,

- niski poziom inwestycji,

- zły stan techniczny dróg i infrastruktury,

- niekorzystne trendy demograficzne,

- pozostawienie bez pracy znacznego odsetka osób aktywnych zawodowo,

- niski poziom PKB i dochód na jednego mieszkańca.

Rolnictwo

Gmina Jaświły to region o charakterze typowo rolniczym. Dominującymi gruntami w gminie są użytki rolne, które zajmują ogółem 15081 ha, co stanowi 86 % powierzchni gminy (w woj. podlaskim użytki rolne stanowią 59,7 %, a w powiecie monieckim 57,2 %). Na jednego mieszkańca przypada 2,55 ha użytków rolnych, a więc 2,6 razy więcej niż w województwie podlaskim i 1,5 razy więcej niż w powiecie monieckim.

Gmina jest uboga w lasy, których powierzchnia wynosi zaledwie 7,8 % powierzchni Gminy (w województwie podlaskim lasy stanowią 29,3 % powierzchni, zaś w powiecie monieckim 20,5 %).

Podstawową formą własnością użytków rolnych jest gospodarka indywidualna, do której należy 98,7 % areału.

Rolnicza przestrzeń produkcyjna charakteryzuje się niską przeciętną jakością gleb i wysoką niestabilnością klimatu. W województwie podlaskim okres wegetacji jest średnio o 3 – 4 tygodnie krótszy niż w województwach południowych kraju. Do tak niekorzystnych warunków dostosowano kierunki produkcji rolniczej. W strukturze użytków rolnych bardzo mały jest udział sadów, natomiast duży jest udział łąk i pastwisk. Na terenie Gminy są bardzo dobre warunki do chowu bydła mlecznego i mięsnego.

W produkcji roślinnej przeważa uprawa roślin mało pracochłonnych, w tym głównie zbóż, ziemniaków i roślin przeznaczonych na paszę.

Czyste środowisko i tradycyjne formy upraw stwarzają szanse dla rolnictwa. Wzrost popytu na żywność produkowaną metodami ekologicznymi, na produkty wytworzone lokalnie, na agroturystykę, a także wsparcie UE w postaci programów rolno-środowiskowych stwarza rolnikom możliwości uzyskania dodatkowych dochodów, zmiany kierunku produkcji, a także modernizację gospodarstw.

Identyfikacja problemów:

- niski poziom wykształcenia i kwalifikacji rolników,

- niska opłacalność produkcji rolnej,

- niski poziom infrastruktury technicznej,

- mało miejsc pracy w sektorze pozarolniczym,

- mała ilość instytucji wspierających rozwój obszarów wiejskich i rynku rolnego,

- brak ofert kredytowych dostosowanych do potrzeb i możliwości działalności rolniczej i wiejskiej przedsiębiorczości.

Infrastruktura społeczna

Zasoby ludzkie i rynek pracy

Liczba ludności Gminy Jaświły wykazuje od szeregu lat tendencję spadkową. W ostatnich 10 latach liczba ludności zmalała o 308 osób.

Przyrost naturalny w Gminie w ostatnich latach jest dodatni, zatem o spadku zaludnienia decyduje ujemne saldo migracji.

Niepokojącym zjawiskiem w zakresie demografii jest starzenie się ludności. W latach 1993-2003 udział ludności poprodukcyjnej w Gminie wzrósł z 21,2 % w 1993 r. do 22,1 % w 2003 roku, przy wzroście udziału dzieci i młodzieży do 17 lat z 27,2 % w roku 1993 do 27,4 % w 2003 r.

Ludność rolnicza stanowi w Gminie 85,3 % ogółu ludności, dlatego też głównym źródłem utrzymania jest praca w rolnictwie. W działach pozarolniczych zatrudnionych jest zaledwie 319 osób.

Wykształcenie ludności jest w Gminie nieco gorsze niż na terenach województwa podlaskiego. Wykształcenie wyższe posiada 0,9 % ludności.

Warunki mieszkaniowe ludności Gminy według wskaźnika ilości mieszkań na 1000 mieszkańców są gorsze niż w woj. podlaskim i powiecie monieckim ( w województwie 308,1, zaś w powiecie monieckim 281,4) ale posiadane mieszkania za to są większe (91,8 m²) niż w województwie podlaskim (64,5 m²) i w powiecie monieckim (76,4 m²).

Wielkość bezrobocia jak też jego struktura na przestrzeni lat 2000-2003 pozostają na zbliżonym poziomie. Na koniec grudnia 2003 roku zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Mońkach było 2018 bezrobotnych. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych posiadało zaledwie 8,8 % ogółu zarejestrowanych. Co trzeci bezrobotny nie ukończył 24 roku życia, a ok. 30 % legitymuje się wykształceniem co najmniej średnim.

Stan bezrobotnych w gminie Jaświły (w 2003 r.) przedstawiał się następująco:

- liczba zarejestrowanych bezrobotnych 142

- % ogółu bezrobotnych (powiatu monieckiego) 7,0

Edukacja

W roku szkolnym 2003/2004 na terenie gminy Jaświły funkcjonowały:

• 4 szkoły podstawowe
• 1 gimnazjum

Oprócz wyżej wymienionych szkół publicznych istnieje także na terenie Gminy prywatna szkoła publiczna – Szkoła Podstawowa w Brzozowej.

Szkoły łącznie kształcą 857 uczniów, z czego:

56 uczniów uczęszcza do Szkoły Podstawowej w Zabielu;

71 uczniów uczęszcza do Szkoły Podstawowej w Mikicinie;

105 uczniów uczęszcza do Szkoły Podstawowej w Dolistowie Starym I;

337 uczniów uczęszcza do Szkoły Podstawowej w Jaświłach;

10 uczniów uczęszcza do Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Brzozowej;

278 uczniów uczęszcza do Gimnazjum w Jaświłach.

Istnieje pewna grupa osób uczących się, która dojeżdża do szkół autobusem szkolnym (519 uczniów). Są to dzieci uczęszczające do Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Jaświłach. Osobom tym zapewnia się możliwość korzystania ze świetlicy. Procent uczniów korzystających ze świetlicy w stosunku do liczby uczniów ogółem wynosi 84.

Kultura i dziedzictwo kulturowe

Działania w zakresie kultury na terenie Gminy Jaświły realizuje Gminny Ośrodek Kultury. Odpowiada on za organizację imprez kulturalnych i promocyjnych. Od kilku lat organizowane są Dni Jaświł pt. „A w niedzielę po kościele...” oraz festyn pt. „Pożegnanie lata” nad rzeką Biebrzą w Dolistowie Starym.

Gminny Ośrodek Kultury prowadzi koła zainteresowań i pracownie artystyczne. Dodatkowo skupia wokół siebie twórców ludowych i artystów zamieszkujących teren Gminy. Przy GOK Jaświły działa też zespół ludowy noszący nazwę „Kądzielnice”.

W 2004 roku powstała Izba Pamięci Melanii Burzyńskiej, znanej poetki i pisarki pochodzącej z Jaświł.

Gminny Ośrodek Kultury posiada na terenie Gminy swoje filie:

- Wiejski Dom Kultury w Dolistowie Starym I;

- Klub Rolnika w Zabielu;

- Klub Rolnika w Bobrówce.

W Jaświłach ma swoją siedzibę Biblioteka Publiczna, która posiada również swoje filie: w Mikicinie i Dolistowie Starym I. W bibliotece w Jaświłach działa także czytelnia wraz z kawiarenką internetową.

Identyfikacja problemów:

- niekorzystne trendy demograficzne, w tym nadmierna emigracja ludności;

- pozostawienie bez pracy znacznego odsetka osób aktywnych zawodowo;

- niski poziom wykształcenia mieszkańców wsi oraz słaba dostępność do usług edukacyjnych;

- wzrost bezrobocia wśród młodzieży;

- ukryte bezrobocie na wsi;

- zjawisko długotrwałego bezrobocia;

- ubożenie społeczeństwa;

- wzrost liczby uzależnień alkoholowych;

- braki w infrastrukturze edukacyjnej;

- niewystarczające wyposażenie szkół oraz ich bazy sportowej;

- istnienie barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych;

- wzrastająca ilość osób i gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej

- niskie dochody ludności;

- mała aktywizacja osób niepełnosprawnych;

- brak dofinansowania kształcenia dzieci z rodzin najuboższych.

III. Priorytety Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Jaświły

W celu zmniejszenia problemów określonych w dziale II należałoby zrealizować następujące zadania:

Priorytet I

Zwiększenie konkurencyjności gospodarczej Gminy na szczeblu regionalnym, krajowym i Europejskim

1. Rozwój obszarów wiejskich.

1) Osiągnięcie wyższego stopnia kultury użytków rolnych.

2) Tworzenie warunków dla rozwoju rolnictwa ekologicznego.

3) Budowa infrastruktury drogowej.

4) Zwiększenie ruchu turystycznego i dochodów mieszkańców poprzez ożywienie inicjatyw działalności turystyczno-rekreacyjnej, promocja gospodarstw agroturystycznych.

5) Stworzenie warunków sprzyjających i umożliwiających podnoszenie wiedzy mieszkańców wsi poprzez rozwój szkolnictwa, szkolenia i seminaria.

2. Rozwój gospodarczy Gminy poprzez stymulowanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

1) Aktywne poszukiwanie inwestorów oraz stworzenie w Gminie sprawnego systemu obsługi i informacji dla potencjalnych inwestorów.

2) Prowadzenie aktywnej polityki informacyjnej.

3) Wspieranie działań promocyjnych firm z terenu gminy Jaświły.

4) Przygotowywanie i udostępnianie terenów inwestycyjnych dla prowadzenia działalności gospodarczej.

5) Aktywizacja osób bezrobotnych.

6) Utworzenie internetowej bazy danych o towarach i usługach oferowanych w regionie.

3. Współpraca gminy Jaświły z partnerami krajowymi i zagranicznymi.

1) Wspólna realizacja programów i projektów edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, turystycznych, wspierających działalność gospodarczą i przedsiębiorczość.

2) Międzynarodowa wymiana i współpraca młodzieży.

Priorytet II

Rozwój infrastruktury

1. Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury

1) Poprawa bezpieczeństwa ciągów komunikacyjnych poprzez budowę, przebudowę istniejących dróg, chodników i ścieżek rowerowych.

2) Budowa sieci wodociągowych na terenach, gdzie występuje brak wody do spożycia oraz przeznaczonych pod inwestycje.

3) Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, budowa sieci kanalizacyjnych, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o zabudowie rozproszonej.

4) Budowa i modernizacja sieci elektroenergetycznej.

5) Budowa sieci gazowej.

2. Poprawa stanu środowiska naturalnego

1) Doposażenie i modernizacja składowisk odpadów komunalnych.

2) Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych.

3) Termomodernizacja i zmiana systemu ogrzewania obiektów powodująca zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery.

4) Rozbudowa systemu segregacji odpadów „u źródła”

Priorytet III

Rozwój infrastruktury społecznej

1. Zapewnienie i wspieranie rozwoju opieki zdrowotnej.

1) Zapewnienie wysokiej jakości opieki medycznej oraz podnoszenie poziomu wykształcenia i poprawa warunków pracy personelu medycznego.

2) Unowocześnienie wyposażenia w sprzęt medyczny placówek opieki zdrowotnej.

3) Współpraca z poradniami i organizacjami na rzecz zwalczania i ograniczenia uzależnień alkoholowych i narkotykowych.

4) Propagowanie sportu jako sposobu na zdrowy tryb życia.

2. Stworzenie sprawnego systemu pomocy społecznej.

1) Zapobieganie pogłębiającej się bezradności opiekuńczo-wychowawczej i niwelowanie skutków dysfunkcji rodzin.

2) Inicjowanie powstania świetlic terapeutycznych dla dzieci.

3) Bezpieczeństwo społeczne i socjalne osób starszych poprzez zapewnienie miejsc Domach Pomocy Społecznej.

4) Pomoc osobom niepełnosprawnym.

5) Pomoc w usamodzielnieniu oraz integracji ze środowiskiem osobom opuszczającym rodziny zastępcze i placówki opiekuńczo – wychowawcze.

3. Rozwój kultury, ochrona dziedzictwa kulturowego i sportu.

1) Podnoszenie poziomu, upowszechnienie działalności placówek i instytucji kultury i sportu.

2) Podwyższanie standardów bazy materialnej placówek kultury i rozrywki oraz jej modernizacja i rozbudowa.

3) Budowa i modernizacja bazy sportowej na terenie Gminy (boiska szkolne, sale gimnastyczne).

4) Organizacja imprez sportowych i kulturalnych o zasięgu regionalnym.

5) Prowadzenie wielostronnej edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży

6) Inspirowanie i wspieranie rozwoju kultury ludowej i amatorskiej, w tym folkloru i rękodzieła ludowego.

4. Usprawnienie pracy administracji publicznej

1) Poprawa wyposażenia urzędów w sprzęt teleinformatyczny, zakup oprogramowania.

2) Stałe podnoszenie poziomu wykształcenia kadry urzędniczej, w tym znajomości języków obcych i informatyki poprzez szkolenia i dokształcenia zawodowe.

3) Stopniowa poprawa warunków lokalowych w urzędach.

4) Stworzenie petentom możliwości do załatwiania spraw za pośrednictwem internetu.

5. Ochrona środowiska.

1) Kompleksowa edukacja ekologiczna mieszkańców Gminy.

2) Propagowanie inicjatyw umożliwiających segregacje odpadów w miejscu ich powstawania i minimalizacja powstających odpadów.

3) Likwidacja nielegalnych składowisk i wylewisk ścieków komunalnych.

4) Utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego poprzez rozbudowę infrastruktury i edukację ekologiczną społeczności lokalnych.

Priorytet IV

Rozwój zasobów ludzkich

1. Stworzenie warunków dla rozwoju edukacji.

1) Wyrównywanie szans rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży.

2) Podnoszenie standardów bazy szkół i placówek oświatowych.

3) Szkolenia w zakresie podwyższania kwalifikacji zawodowych.

4) Rozwój kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli.

2. Zapobieganie wykluczeniu społecznemu.

1) Pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe.

2) Szkolenia podnoszące potencjał osób niepełnosprawnych jako pracowników.

3) Doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych.

IV. Realizacja zadań i projektów (szczegółowy plan finansowania)

Priorytet IV. Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury

1. Poprawa bezpieczeństwa ciągów komunikacyjnych poprzez budowę, przebudowę istniejących dróg, chodników i ścieżek rowerowych.

Termin realizacji 2004-2006 r. :

a) modernizacja ulicy nr geod. 171/1 we wsi Bagno - 163.585,83 zł;

b) budowa drogi Bagno 178 – Szpakowo 344/2 – 483.346,18zł;

c) budowa drogi nr geod. 102 Radzie w kierunku wsi Dolistowo Nowe – 350.000 zł;

d) budowa drogi nr geod. 388 i 389 Brzozowa I w kierunku drogi Brzozowa - Bobrówka– 600.000 zł.

Termin realizacji 2007 - 2013

a) budowa drogi Jaświły nr geod.504-Mikicin 581 – 800.000 zł;

b) budowa drogi nr geod.529/1 Bobrówka w kierunku drogi Romejki-Mikicin I - 480.000 zł.

2. Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, budowa sieci kanalizacyjnych, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o zabudowie rozproszonej.

Termin realizacji 2004 - 2006

- rozbudowa oczyszczalni ścieków w Jaświłach – 1.500.000 zł.

Termin realizacji 2007 - 2013

- budowa kanalizacji we wsiach Rutkowskie Duże, Mociesze, Jadeszki – 2.300.000 zł.

3. Zagospodarowanie plaży w Dolistowie Starym wraz z budową niezbędnej infrastruktury technicznej – 300.000zł.

Termin realizacji 2005- 2007.

- oczyszczenie linii brzegowej, budowa drogi dojazdowej i parkingów oraz sanitariatów, ujęcia wody, a także zaplecza gastronomicznego.

4. Modernizacja boiska sportowego przy Zespole Szkół w Jaswiłach – 600.000zł

Termin realizacji 2005 – 2007

Wszystkie zadania zgodne są z:

- priorytetami Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Jaświły,

- Narodowym Planem Rozwoju na lata 2004 – 2006,

- Uzupełnieniem do Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego,

- Programem Wojewódzkim na lata 2004 – 2006,

- Strategią Rozwoju Województwa Podlaskiego,

V. Oczekiwane wskaźniki realizacji Programu Rozwoju Lokalnego

Wszystkie działania przyjęte w Programie Rozwoju Lokalnego zastaną objęte monitoringiem dostarczającym danych obrazujących postęp we wdrażaniu projektów realizowanych w ramach różnych programów oraz umożliwi ich wykonania.

Celem ustalenia procedur kontroli realizacji Programu Rozwoju Lokalnego jest stworzenie mechanizmów służących:

1. Sprawdzeniu czy:

1) przyjęte założenia są aktualne;

2) założone cele są realizowane;

3) przyjęte rozwiązania przynoszą pożądany efekt;

4) istnieje potrzeba aktualizacji lub zmiany celów i zadań;

5) występują błędy w realizacji celów.

2. Określeniu:

1) zmian w uwarunkowaniu rozwoju Gminy Jaświły;

2) przeszkód w realizacji celów;

3) przyczyn nieosiągnięcia pożądanego efektu.

Kontrola ta powinna być procesem ciągłym i składać się z dwóch elementów: kontroli realizacji celów i kontroli założeń.

Oczekiwane wskaźniki realizacji Programu Rozwoju Lokalnego

Wskaźniki obrazujące postęp we wdrażaniu oraz rezultaty działań określonych w Programie Rozwoju Lokalnego można ujmować w następujących kategoriach:

1) wskaźnik produktu, odnoszące się do rzeczowych efektów działania;

2) wskaźniki rezultatu odpowiadające bezpośrednim i natychmiastowym efektom wynikającym z realizacji zadań;

3) wskaźniki oddziaływania obrazujące konsekwencje podjęcia określonych działań wybiegające poza efekty natychmiastowe.

Public Relations Programu Rozwoju Lokalnego

Programu Rozwoju Lokalnego zostanie uchwalony przez Radę Gminy Jaświły i szeroko udostępniony do publicznej wiadomości.

Treść Programu Rozwoju Lokalnego zostanie umieszczona na stronie internetowej Gminy Jaświły oraz będzie dostępna w Urzędzie Gminy.

Przewodniczący Rady

Bogusław Rutkowski